GEMİ ADAMI

Önceki yazılarımı okuyanlar yaz aylarında Seferihisar Akarca plajında windsurf (rüzgar sörfü) merkezinde arkadaşlarıma asistanlık yaptığımı bilirler. Keyfi kadar mesuliyetini de düşünerek daha donanımlı olmak için “Gemi Adamı” eğitimine başladım. Bu kursun uluslararası sularda çalışabileceğiniz bir meslek kazandırdığını, kolumuzda yeni bir altın bilezik olduğunu sonradan farkettim. Şöyle anlatayım, elime bir damla almıştım oysa o bir okyanus kadar büyükmüş. Hal böyle olunca üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde denize sırtımızı dönmüş bizlere neler kaçırdığımızı anlatmak istedim. Murat Kantarcı ve Nart Kuş ile bir öğle arasında sohbet ettik. Hatta eğitimin merkezinin asıl kurucularından Murat beyin babası, 80 yaşındaki Ali Kantarcı da ziyaretimize geldi. Ortağı, okuldaşı, Türkiye’nin ilk deniz profesoru, ülkemiz denizciliğine ilkleri kazandıran, yurt çapında bilirkişi, duayen, değerli insan rahmetli Prof. Dr. Necmettin Akten’i de sevgiyle ve saygıyla anarak konuştuk. Kurs seçiminde verdiğim karar daha çok içime sindi. Öğrendiklerimi siz de bilin istediğim için işte paylaşıyorum.

Gemi Adamı Eğitimi ve Kayıt İşlemleri

İstanbul liman başkanlığı internet sitesinde yetkili kursları gösteren listeye baktım. Mevki ve ulaşım olarak en uygunu Akten Denizcilik Eğitim Merkezi oldu. Yerlerini ziyaret ettiğimde sahibi Murat Kantarcı’nın gerek verdiği bilgiler ve yardımseverliği gerekse liman başkanlığının yaptığı sınava yetişecek tarihlerde olması kararımı kolaylaştırdı. Sürekli eğitimlere gidenler için bir parantez açayım. Otellerdeki gibi şık eğitim salonu hayal etmeyin. Rıhtımda tarihi apartman dairelerinde, mütevazı dekorasyon ama klimalı bir salonda olacaksınız. En önemlisi tecrübeli ve bildiğini aktarmaya uğraşan eğitmenleri olması. Kayıt için kurs ücreti, 3 resim, kimlik fotokopisi, diploma fotokopisi, sabıka kaydı ve anlaşmalı kurumlardan alınacak gemi adamı sağlık raporu gerekiyor. Sağlık raporunu Sultanahmet’teki hudut ve sahiller sağlık müdürlüğüne götürüp sarı renkli “Gemi adamları sağlık yoklama belgesi”ni aldım. Karışık gelmesin kayıt sırasında hepsini adım adım anlatıyorlar. Unutmadan söyleyeyim kursa katılmak için ilkokul mezunu olmanız yeterli. Zaten ilkokul mezunları tarafından meslek kazanmak amacıyla daha çok tercih ediliyor.

Altı haftalık eğitim iş günlerinde ve 09.30 ile 15.30 saatlerinde yapılıyor. Devam zorunluluğu var. Zaman zaman liman başkanlığı müfettişleri sınıfa girerek kimliklerimizle birlikte yoklama kontrolu yapıyor. Her ders imza atıyoruz ve yoklama listesi her gün Ankara merkeze bildiriliyor.

Gemi adamı eğitimi STCW bölümü (ilk yardım, can kurtarma araçları, denizde kişisel sağ kalma, personel emniyeti, yangın), seyir ve gemicilik, gemide güvenlik konularını kapsayan sertifikalardan oluşuyor. Eğitim sonunda milli eğitim yetkilileri gözetiminde kurs merkezinde test olacağız. Geçer not alanlar liman başkanlığında sözlü sınava girecek. Başaranlar Gemi Adamı Cüzdanı almaya hak kazanacak.

Gemi Adamları Nerede Çalışır?

Uluslararası Denizcilik Örgütü IMO (International Maritime Organization) üyesi ülkemizdeki eğitim, dünyanın her yerinde geçerli. Gemi adamı cüzdanı da dünyanın heryerinde çalışmaya uygun çok önemli bir ehliyet. Amerika, Japonya, Avrupa gibi ülkelerde ticari gemilerde çalışabilirsiniz. Denizcilikte, tekne olarak adlandırılan deniz üzerinde hareket edebilen tüm deniz taşıtlarında çalışma olanağı var. Ticaret gemileri yanısıra, şehir hatları vapurları, çöp temizleme araçları, römorkorlar, turizm sektöründe otellerdeki su sporlarında iş bulma imkanı çok fazla. Hatta eğitim ve sertifikalarınızı ilerletirseniz tanker, ro-ro, yolcu gemisi olarak portföy daha da genişler. Eğitim-hizmet-eğitim-hizmet diye ilerlediğinizde kaptanlığa kadar yükselen bir kariyer sizi bekliyor.

Gemi adamı ücretleri

Murat bey bir gemi adamının ilk işe girişte alacağı maksimum ücretin 1600-1700 TL olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Bunun yukarısında vaad eden aracı kurumlara güvenmemek lazım. Gençlere bunu söylemeye çalışıyoruz. İlkokul mezunları için oldukça iyi bir gelir. Hem meslek sahibi oluyorlar, hem de iyi gelir elde ediyorlar. Kız istemeye gidince bile baba sorar ne iş yaptığını. Ne iş olsa yaparım demek var, bir de denizciyim, gemiciyim, dünyayı dolaştım, meslek sahibiyim demek var.”

Yabancı dil ücreti katlıyor

Gemi adamı cüzdanınız varsa, evrensel dil ingilizceyi de biliyorsanız hem iş, hem de kazancınız açısından imkanlar artıyor. Türkiye’de denizcilikte istihdam açığı var. Dünya denizciliğinde ise talep daha fazla ve dil bilmek şart. En azından iş ingilizcesi yeterli. Bu sayede maaşlar iki, üç kat hatta daha fazla katlanıyor. Mesela Karaköy’e yanaşan dev yolcu gemilerinde neden Türk olmasın? Onlar da aynı fikirde ve diyorlar ki “Türkiye’nin işsizlik problemini denizcilik çözer. İngilizce bilsek kahvelerde adam kalmaz. Ücretler yüksek. Bir ingiliz akaryakıt tankerinde 3.000 Euro maaşla işe başlanabilir. Dünya denizciliğinde bu rakamlar var.”

Peki kadınlar!

Aklımda rüzgar sörfü olmasaydı gemi adamı olmak için eğitime gelmeyecektim. Fazlasıyla maskulen bir sektör. Sınıfta da tek kadın benim. Ticari gemilerde, 50.000 tonluk konteyner gemisinde çalışmak bir kadın için oldukça zor olabilir. Ben çekinmem, erkek kadın ayrımı pek yapmam ama ticari yük gemilerinde 20-25 kişilik mürettebat ile haftalarca gemide olmayı tercih etmem. Zaten Türk armatörler de pek tercih etmiyormuş. Onun yerine özel yatlarda, mesela güneydeki gezinti teknelerinde görev almak kadınlar için mümkün. Hatta ünlü şahısların yatlarında gemi adamı cüzdanı ile çalışacak kadınlar geçmiş yıllarda Akten’den eğitim almışlar.

Gemide Güvenlik

Yüzme bilmek şart değil. Özellikle ticari gemiler çok büyük. Eğitimde öğrendiğim kadarıyla bir geminin batması son teknoloji ile hayli zor. Gemi adamının can güvenliği için önlemler alınmış. Can yeleklerinin tasarımları bile yüzme bilmeyen bir kişiyi hatta baygın bir kişiyi bir kaç saniyede deniz üzerinde başı yukarda ve nefes yolu açık hale gelmesini sağlıyor. Hidrositatik kilitli ve kendiliğinden şişen can salları, Epirb (acil durumda otomatik olarak mevki bildiren alet), Sart gibi kendiliğinden sinyal gönderen elektronik aletlerle donatılmış. Sanırım uçaktan daha güvenli. Çünkü, gemide hayatta kalma olasılığı çok daha fazla.

Bahriye nezaketi

Öğretmenimiz Nart Kuş 1957 doğumlu ve deniz astsubayı olarak 20 yıldan fazla görev yapmış. Bunun 19 yılı bilfiil gemilerde geçmiş. 2007 yılından beri gemi adamı kurslarında gençleri yetiştiriyor. Çok kibar ve özverili bir insan. Dersi anlatırken heyecanı bize de geçiyor. Belki de bu yüzden bizim sınıfta yoklama kaçağı pek yok. İşlediğimiz konularla alakalı profesyonel hazırlanmış videoları izlerken bile artık ezbere bilmesine rağmen, her defasında ilk kez görüyormuş gibi mesleğine aşkı var. O’na denizcilik sizin için nedir diye sorduğumda gözleri bir başka parlıyor anlatırken “Denizcilik bir tiryakiliktir. Seversiniz. Sağlığım el verse yine giderim. Çok para kazanmak amacıyla değil, bir kültür ve yaşam tarzı olarak seviyorum. Denizci olmasaydım bu kadar ülkeyi görme şansım yoktu.” diyor. Ayrıca bahriyenin bir nezaketi, örfü, ananesi ve usulleri olduğunu söylüyor. Mesela gemide köprü üstüne çıkıldığında hayırlı seyirler ve inerken Allah selamet versin denirmiş. Türk gemilerinin direk başlarının en tepesine üretim aşamasında ufak Kuran’ı Kerim konulduğunu öğrendim.

Annelerin direnci!

Üç tarafı denizlerle çevrili diyerek böbürlenmemiz geliyor aklıma. Farkediyorum ki üç tarafı denizlerle değil doldurulmuş zemin ve duble yollarla kaplıyız biz. Denize yeteri önemi veriyor muyuz emin değilim. Hem denizci hem de turizm otelcilik sektöründe eğitim almış Murat bey kendinden örnek vererek açıklıyor bu durumu: “Ben Trabzon’luyum. Trabzon ve Rize’de denize giren görmem. Orada yaz gelince yaylaya çıkılır. Kaçarlar denizden. Deniz kültürü yok. Mesela Kadıköy’de 49 tane sürücü kursu varken denizcilik kurslarının sayısı beşi geçmez. Talep yok. Bu dönem sınıf kalabalık. Beş kişiyle ders yaptığımızı biliriz. Kayıt olan gençlerin ben oğlumu göndermem, su satsın, limon satsın akşam evine gelsin, dizimin yanında olsun diye kayıtları iptal ettiren anneleri var. Teyzeciğim geleceği ile oynuyorsun. Hizmet ve ardından sınavlarla 4-5 yıl sonra kaptan olacak.” diyorum ama annelerin direncini kıramıyoruz diyor.

Ali Kaptan!

Eskiden, belki 30-40 yıl önce bir gemici sefere çıkınca bazen 2-3 yıl gelmediği olurmuş. İnanması güç geliyor değil mi? Akten Eğitim kurucularından Ali Kantarcı bugün 80 yaşında, o dönemleri yaşamış. Trabzon doğumlu Ali Kaptan, liseyi bitirirken beyaz uniformalı bir delikanlı görür. Kıyafeti cezbeder. Yanına gider nerede okuduğunu sorar. Genç Yüksek Denizcilik Okulu olduğunu söyler. Ali Kaptan İstanbul Ortaköy’de olduğunu, sınavları hakkında bilgiyi alır. Müracaat eder. Her sene 20-25 öğrenci almak için 50-100 kişi müracaat olan okul için o yıl 825 kişi sınava girse de,  6. olarak sınavı kazanır. Sonra 34 yıllık çalışma hayatının 22 yılı denizlerde geçer. 2.5 yıllık bir seferden eve geri döndüğünde küçük kızı “Hoşgeldin amca” diye hitap ettiğinde, uzun deniz seferleri buraya kadarmış der o an karar verir.

Ali Kaptan ile konuşunca hissettiğim şu ki hayatı boyunca yersiz, kanunsuz hiçbir işi yapmadı. Fazla mala hiç bir zaman tamah etmedi. İnsanları rencide edecek hareketlerden kaçındı. Böbürlenmekten korktu. Verdiği sözü yerine getirmek için pes etmedi, çareler üretti ve hep başardı, güvenilir olmayı hep korudu.

Bu yazımı Ali Kaptan’ın sözleriyle noktalamak istiyorum. Hepimize ilham olsun diyerek… “Hiç pişmanlık duymadım. Hatta mümkün olsa da yine denize çıksam diyorum. Denizcilik hayattır! Denizi seven hayatı sever. İnsanı sever. Tabiatı sever. Denizciler iyi insanlardır. Temiz insanlardır. Deniz kadar temizdirler. Kötülük düşünmezler. Çalışkandırlar. Bu kadar yıl çalıştım tembel denizciye rastlamadım. Mesleği de seviyorum, denizcileri de seviyorum. Denizci olmak isteyenleri çok daha seviyorum.”

Hayırlı seyirler,

Armağan Portakal

Eylül 2014

(*) Akten Eğitim Merkezi: Rıhtım cad. Nemlizade Sok. Çayırbaşı apt. No: 4/3

Kadıköy – İstanbul  Tel: 0 216 418 30 35

Liman başkanlığında kayıtlı diğer kurslar: http://www.istanbulliman.gov.tr/tr/dokumanlar/ozelkurslar/kurs_merkezleri.pdf